Wat is moksha? Iedereen heeft het idee ‘ik ben beperkt’. Moksha betekent vrijheid van dit idee. Moksha is vrijheid van alle ideeën en overtuigingen die voortgekomen zijn uit onwetendheid, zoals ‘ik ben gebonden’, ‘ik ben nietig’ en ‘ik ben onzeker’.
Het enige echte doel De Veda’s presenteren moksha als het uiteindelijke doel in het leven van ieder mens. Het is het enige echte doel in het leven; het doel achter alle doelen. Iedereen zoekt onbewust bevrijding van het gevoel van beperking. Dit zien we terug in allerlei doelen die we nastreven, zoals een salarisverhoging, gezinsuitbreiding of opgaan in de massa tijdens een concert. Het doel is altijd een gevoel van vrijheid en onbegrensdheid. Maar het resultaat is slechts tijdelijk.
Zolang we niet inzien dat we op zoek zijn naar totale vrijheid van beperking, blijven we gericht op het verkrijgen van kortstondige geluksmomenten. De eerste stap naar werkelijke vrijheid is dus inzicht krijgen in dit fundamentele menselijke probleem, en: in de oplossing. Het boek ‘Inleiding tot Vedanta’ van Swami Dayananda gaat hier uitgebreid op in.
Kennis is nodig, niet handeling Moksha is anders dan alle andere doelen in het leven, omdat het ‘een reeds bereikt doel’ is. Vedanta onthult dat ieder individu al vrij is. Je bent al vol en compleet. Je kunt dus niets doen om vrij te worden. Het probleem is onwetendheid, en dus is kennis de oplossing, niet handeling. Alle spirituele activiteiten, zoals meditatie en yoga, zijn daarmee niet nutteloos, maar kunnen je geest voorbereiden op de kennis dat je al vrij bent. Het zijn geen directe middelen voor moksha. Kennis is het enige middel voor moksha.
Kennis produceert niets; het verwijdert alleen onwetendheid. Het idee ‘ik ben beperkt’ wordt weggenomen door de kennis dat ik onbegrensd brahman, bewustzijn, ben. Vedanta is een uniek kennismiddel dat deze werkelijkheid over jezelf ontvouwt.
Moksha is totale vrijheid. Dit houdt ook in vrijheid van wedergeboorte. De Veda’s vertellen dat de jīva, het individu, gebonden is aan een cyclus van geboorte en dood. Degene die moksha bereikt wordt niet meer opnieuw geboren.
